"İsrail'in gazda işbirliği sağlaması politik bir dönüm olacaktır"

Doğu Akdeniz'de sular Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin doğalgaz arama çalışmalarına yönelik verdiği mesajlarla ısınırken, konu bölgesel bir politik krize doğru evrilme potansiyeli de gösteriyor. 

Türkiye kamuoyunda konu daha çok Kıbrıslı Rumlar'ın Türklere karşı bir hamlesi olarak algılanırken, aslında içinde İsrail, Filistin ve Mısır gibi aktörlerin de bulunduğu karmaşık bir çok bilinmeyenli denkleme işaret ediyor. Sadece bölgesel aktörler değil ABD ve Rusya gibi küresel iddiaları olan ülkelerin de bir gözünü bu bölgeye çevirdiği görülüyor. 

Doğu Akdeniz'i iyi bilen ABD'li Emekli Amiral Gary Roughead, Business HT'nin bu denkleme yönelik sorularını yanıtladı. 

Stanford Universitesii bünyesindeki prestijli Hoover Enstitüsü’nün Enerji Politikaları Çalışma Grubu üyesi olan Emekli Amiral Gary Roughead,  ABD askeri tarihinde Pasifik ve Atlantik donanmalarının ikisini de yönetmeyi başarmış iki isimden biri. Enerji kaynakları ve bunları çevreleyen politik gerginlikler hakkında çalışmalar yapmış Amiral Roughead ile Doğu Akdeniz’in doğalgaz potansiyelini ve bölgede ortaya çıkan yeni işbirliklerini konuştuk.    

Doğalgaz sondajı olarak bakıldığında ABD şirketlerinin Doğu Akdeniz bölgesinde kuvvetli varlıkları var. Bölgenin potansiyeli için ne düşünüyorsunuz? 

Enerji kaynağı olan her bölgede potansiyel vardır. Kısa ve orta vadede doğalgaza talep artacak. Doğu Akdeniz için olan değeri de bölgenin politik ve güvenlik atmosferine, ülkelerin düzenlemelerine ve Avrupa’nın Rusya’dan aldığı doğalgazda kaynak çeşitlemesine gidip gitmemesine bağlı olarak değişecektir. Bu üç konudaki herhangi bir pozitif gelişme ve finansal risklerdeki azalma Doğu Akdeniz bölgesinin çekiciliğini ve önemini arttıracaktır.

ABD'li Emekli Amiral Gary Roughead

Doğu Akdeniz’de ticari çıkarlar sıklıkla politik amaçlarla çakışıyor. Türkiye, Yunanistan, İsrail arasındaki ilişkiler kriz deneyimlerine yatkın ilişkiler. Bu gerginliklerin çevresinden ilerleme şansı var mı? Bu tarz gerginlikler bölgenin potansiyelinin kullanılmasının önüne geçiyor mu?

Doğu Akdeniz’in iç içe geçmiş politik, ekonomik ve çevresel faktörlerine, güvenlik koşullarına bugüne dek çok az dikkat edildi. Bununla paralel doğalgazın kullanımı ile ilgili kamu algısı da eksik. Bölgede politik ve dini anlaşmazlıklar devam edecektir, ama farklı odakların entegre olarak ilerlediği bir yaklaşım bölgenin enerji potansiyelini açacak, bugün Doğu Akdeniz’de var olan doğalgaz kaynaklarının da önüne geçen bir ekonomik yarar sağlayacaktır. İşbirliği öngören anlaşmalar ve yaklaşımlar kullanılmadıkça bölgenin gerçek potansiyeline ulaşmak mümkün olmayacak. 

Bölgenin ekonomik ve politik fırsatları özellikle İsrail için çok önemli. Bol, yerli ve temiz bir enerji kaynağı İsrail’e stratejik bir rahatlık sağlayacaktır. İsrail enerjide bağımsızlık ve eğer başarılırsa dağıtım ve işletmede bölgesel işbirliği sağlarsa, bölgede politik olarak da bir dönüm noktası olacaktır.

Bölgedeki gerginlikler Mısır’ın işine yaramış gibi duruyor. Türkiye’yle ilişkilerin zor tahmin ediliyor olması Avrupa ülkeleri ve İsrail’in planlarını Mısır’a çevirmesine neden oldu. Bu daha sürdürülebilir bir plan mı sizce?

Evet daha sürdürülebilir, çünkü hem Mısır’a, hem İsrail’e ekonomik yarar sağlayacak. Lojistik ve politik olarak da daha kolay bir düzenleme. Kaynak ve dağıtımın arası daha yakın ve deniz tabanının topografisi denizaltı yapıların daha kolay korunmasını sağlayacak şekilde. Böyle bir işbirliği deniz altı seviyelerde yeni sensör ve güvenlik teknolojileri hakkında çalışmalar yapılmasına da olanak sağlayacaktır. 

Doğalgaz gerçekten geleceğin bir parçası mı? Doğalgaza bu kadar ilgi gösteriyor olmalı mıyız, yoksa bölgedeki politik gerginlikler yüzünden mi bu kadar dikkat çekiyor?

Doğalgaz gelecek enerji denklemlerinin bir parçası. Doğalgaza dikkat etmeli ve bilinçli yaklaşmalıyız. Doğalgaz kaynakları çeşitlendirilmeli, entegre bölgesel sistemler oluşturulmalı. Bu kaynakların, sistemlerin ve dağıtım araçlarının yeni ve otonom teknolojilerle güvenlikleri sağlanmalı.