6 soruda petrol savaşları

Piyasaların dört gözle beklediği OPEC toplantısı 4 Aralık'ta Viyana'da. Bir yandan petrol fiyatları 45 dolar seviyelerinde seyrediyor, bir yandan üretici ülkelerin yaşadığı finansal sorunlar gün geçtikçe büyüyor.

Peki son haftalarda iyice kızşan petrol savaşlarında son durum ne? Pazar payını korumak içn üretimi kısmamakta direnen OPEC ülkeleri sürpriz yapar mı? Yeni bir üye örgütün bakış açısını değiştirebilir mi? İşte iki hafta sonraki toplantı öncesi bilmeniz gereken her şey:

1) OPEC NE KARAR VERİR?

Üretimde ısrar etme politikanın baş mimarı Suudi Arabistan'da bile finanal sıkıntılar yaratsa ve daha zayıf üyelerde fiyatların 20 dolara kadar düşebileceği korkularını artırsa da OPEC'in aktif bir şekilde petrol pompalamaya devam etmesi bekleniyor.

Grubun gelecek toplantısını yorumlayan analistler, OPEC'in fikrini değiştirmesi için 40 dolarlık ham petrolden daha fazlasına ihtiyaç duyacağını söylüyor.

OPEC pazar payını koruma kararı alıp fiyatların düşmesine izin verdiği yıldan beri, ham petrolde yaşanan yüzde 44'lük düşüş, üye ülkelerin gelirlerinde neredeyse yarım milyar dolar kesintiye neden oldu. Bloomberg tarafından anket yapılan 30 analist ve tüccara göre, kararlı bir tutum sergileyen grup, bakanların gelecek haftaki buluşmasında rakip üreticileri hırpalama stratejilerine devam edecekler.

2) SUUDİ ARABİSTAN'IN AMACI NE?

Petrol fiyatlarındaki düşüş, OPEC içinde Suudi Arabistan karşıtı ayaklanmalara sebep oluyor.

OPEC'in en büyük üyesi Suudi Arabistan, fiyatlardaki ani düşüş Venezuela, Cezayir ve İran tarafından muhalefetle karşılansa da, Amerika gibi rakiplerini egale etme konusunda kararlı görünüyor.

Uluslararası Enerji Ajansı'na göre, Sovyetler Birliği'nin düşüşünden beri OPEC üyesi olmayan arzın yaşanacak en sert düşüşe hazırlanırken, krallığın taktiği “istenilen etkiyi yaratmak” oldu.

Öncü petrol üreticisi olan Suudiler, petrol karteli üzerinde inanılmaz bir hakimiyet kurmuş durumdalar. Uzun dönem bahisleri ise petrol fiyatlarını düşük tutarak, Amerikan şist yağı üreticilerini satın alarak oyunun dışında bırakmak. Bu yolla, Suudiler Amerika'daki pazar kayıplarını yeniden kazanabilirler.

Her ne kadar Suudi Arabistan'ın döviz rezervlerinin tamamını harcamasına ve tahvil piyasalarında yüzde 20'lik bütçe açığı yaşamasına sebep olan krize karşı tamamen bağışıklığı olmasa da, krallığın stratejisini uygulaması için hala yeterli finansal gücü var.

Sadece 10 yıl önce, Suudi Arabistan, Amerika'nın iki katı ham petrol üreterek dünyadaki en büyük petrol üreticisi ülke konumundaydı. Ancak şist devrimiyle birlikte Amerikan hasılatı son yıllarda hızla yükseldi ve küresel enerji dengesi tamamen baştan kuruldu. Bugün, Amerika neredeyse Suudi Arabistan kadar üretim yapıyor.

3) KÜÇÜK ÜRETİCİLER NE İSTİYOR?

Krallığın geçtiğimiz Kasım ayında açıkladığı planına karşı çıkan bazı OPEC üyeleri için, bunun bedeli çok ağır oldu. Suudi Arabistan ve Venezuela ve Cezayir gibi daha küçük ve hoşnutsuz petrol üreticileri arasında sözlü bir savaş patlak verdi. Daha küçük ülkeler, durgun petrol fiyatlarının yükselmesi ve kendi mücadele halinde olan ekonomilerine yardım etmesi için kartelin üretimi durdurmasını istiyor.

Yüzde 10'luk bir ekonomik daralmayla karşı karşıya olan Venezuela, krizin sona ermesi için OPEC ve diğer üreticiler arasında bir zirve yapılmasına yönelik bir çok çağrıda bulundu. En son Pazar günü Venezuela Petrol Bakanı Eulogio Del Pino Pazar günü yaptığı açıklamada, OPEC piyasaları dengelemek adına harekete geçmezse petrol fiyatlarının varil başına 20 dolar civarlarına kadar düşeceğini belirterek, grubun üretim kapasitesine yapılacak yeni yatırımların maliyetini karşılayacak 88 dolarlık bir “denge fiyatı” benimsemesi gerektiğini savundu.

4) EN YENİ ÜYE DENGELERİ ETKİLER Mİ? 

Bakanların mutabık olduğu tek değişim, Endonezya'nın petrol üretiminin canlılığını yitirmesi dolayısıyla verdiği yedi yıllık bir aranın ardından yeniden katılımının grubun hasılat hedefinde yaşattığı artış.

Üyeliğini askıya almasından neredeyse 7 yıl sonra Endonezya OPEC'in 13.üye ülkesi olarak gelecek ay gruba yeniden katılacak. OPEC'in tek Asyalı üyesi olarak, talebin hızla arttığı bu bölgeyle çok önemli bir bağlantı olacağına inansa da, yine de, geçtiğimiz yılkı 13 milyar dolarlık petrol ithalat faturasıyla, Endonezya ihracatçılar kulübünün pek de alışılmadık bir katılımcısı.

Endonezya, gruba dönüşünün karşılıklı kazançlı olacağını iddia ediyor. Enerji Bakanı Sudirman, Haziran ayında yaptığı açıklamada, hem üreten hem tüketen bir ülke olarak, OPEC ve petrol piyasasının her iki tarafı arasında bir köprü görevi göreceklerini belirtti.

Endonezya, bu hareketin hem ham petrol arzlarına erişimi garantileyeceğine (şimdiden uluslararası yaptırımların kaldırılmasıyla İran ham petrolünü satın almayı planlıyor), hem de enerji sektörünü canlandırmak için Suudi Arabistan'da rafineri kurma projesi gibi yatırımları çekeceğine inanıyor.

Uluslararası Enerji Ajansı'nın 14 Kasım tarihli raporuna göre, Endonezya'nın bu yıl 850,000 varil üretmesi bekleniyor. Bu, ülkenin geçen yılki petrol tüketiminden yaklaşık 789,000 varil daha az. Sadece Libya, Ekvador ve Katar OPEC'in üye ülkeleri arasında Endonezya'dan daha az petrol üretiyor.

5) İRAN'IN PLANLARI NE? 

İran, yaptırımlar kaldırılır kaldırılmaz üretimini arttırma ve petrol ihracatını yeniden canlandırmayı hedefliyor. İran Petrol Bakanı Namdar Zanganeh, bunun fiyatlardaki etkisi ne olursa olsun ülkede üretimi iyileştirileceğini belirtti. OPEC'in Haziran'daki son toplantısında, Zanganeh diğer üyelerin İran'ın dönüşüne yol açmak için hasılatlarını azaltmaları gerektiğini ileri sürdü.

Suudi Arabistan'ın OPEC dışındaki üreticilerle çalışmaya açık olmaya devam etmesiyle ilgili düşünceleri sorulan bakan Zanganeh, Pazartesi günü yaptığı açıklamada, 4 Aralık'ta yapılacak toplantıda OPEC grubunun tamamında petrol fiyatlarını desteklemek için harekete geçme isteği olduğundan şüphe duyduğunu ifade etti ve “Piyasayı tüm üyelerinin yararına olacak şekilde dengelemek OPEC'in görevidir. Eğer bu durum OPEC üyesi olmayan üreticilerie işbirliği koşuluyla olacaksa, o zaman hiçbir şey yapmayacağız anlamına geliyor.”

6) ÇİN ÜZERİNDEN PETROL SAVAŞLARINDA KAZANAN KİM? 

OPEC üyelerinin pazar payı için küresel çaptaki rekabetlerini genişletmeleriyle, Suudi Arabistan, Çin'in en büyük petrol tedarikçisi olma pozisyonunu Rusya'dan geri almayı amaçlıyor.

Dünyanın en büyük petrol ihracatçısı, Ekim ayında, bir önceki aydan yüzde 0.8 fazla olarak, Çin'e 3.99 milyon metrik ton satış yaptı. OPEC'in bir başka üyesi olan Angola'da, Rusya'nın Asya ülkelerine yaptığı petrol nakliyatını geçti.

Çin, dünya genelinde yaşanan üretim fazlasının ortasında, satışlarını korumaya çalışan petrol üreticileri için bir savaş alanı halini aldı. Geçtiğimiz Kasım'da OPEC'in petrol pompalamaya devam etmek ve Amerikan şist şirketleri gibi daha yüksek fiyatlı rakipleri defetmek için yeni bir stratejiyi benimsemesiyle, fiyatlar yüzde 40 oranında düştü.